Mobiliteit richting 2040: vijf ontwikkelingen

Bewegingen in bevolking en markt

De Nederlandse bevolking blijft toenemen en vergrijst verder. Mensen worden gemiddeld ouder en blijven langer zelfstandig wonen, waardoor het aantal Nederlanders met een rijbewijs verder toe zal nemen én het aantal verkeersbewegingen voor zorg- en doelgroepenvervoer verder toe zal nemen. Het woon-werkverkeer neemt weliswaar licht af, maar de totale netto mobiliteitsbehoefte in Nederland zal toenemen.

Prijzen van het openbaar vervoer zullen in de toekomst aanzienlijk groeien en de bereikbaarheid met het openbaar vervoer in het landelijk gebied zal niet sterk verbeteren. Hierdoor zal het autogebruik vooral in het buitengebied niet veel afnemen. Wel zullen er steeds meer multimodale vervoersbewegingen komen, waarbij meerdere vervoersmiddelen gebruikt worden voor één reis. Het aantal fietskilometers per persoon neemt nog verder toe, en steeds meer daarvan worden gemaakt met een elektrische fiets. Dit heeft nog een aantal oorzaken; het aantal fietsers wordt steeds groter, met meer ouderen. Los daarvan wordt de fiets (en andere micromobiliteitsvormen) in de stedelijke gebieden steeds meer gebruikt als alternatief voor de (tweede) auto.

Micromobiliteit – zoals light electric vehicles (LEV’s) – wint terrein in zowel zakelijk als privégebruik. Denk aan e-steps, scooters en speed pedelecs. Welk vervoermiddel de voorkeur krijgt, hangt sterk af van wet- en regelgeving. Niet alle vervoersmiddelen zijn op dit moment toegestaan, maar op termijn zullen er meer alternatieven voor auto en fiets zichtbaar zijn op de Nederlandse wegen.

Intussen stijgen de kosten van eerste levensbehoeften als wonen, voeding en zorg. Hetzelfde geldt voor de kosten van persoonlijke mobiliteit. Daardoor zal een groeiend deel van de Nederlanders te maken krijgen met vervoersarmoede: door geldgebrek dalen hun mogelijkheden voor het dagelijkse vervoer en zal niet voor iedereen het bezitten van een auto of zelfs een contract voor een auto mogelijk zijn.

Completer aanbod

Door vervoersarmoede en steeds minder tweede auto’s in gezinnen stijgt de vraag naar deeloplossingen en mobiliteit op afroep, met andere woorden; verdergaand betalen per gebruik. Daarnaast ontstaan er meer en completere mobiliteitsplatforms, dankzij een samenspel van digitalisatie en systeemintegratie. Die platforms stellen consumenten en zakelijke klanten in staat om allerlei mobiliteitsdiensten te reserveren en betalen. Bij deelmobiliteit gaat het wel om pieken en dalen, de uitdaging blijft om hiermee een winstgevend businessmodel te creëren.

Ondernemers richten zich steeds meer op totaalmobiliteit en het creëren van een eigen ecosysteem, met een completer aanbod voor de consument en zakelijke rijder. Het gaat hierbij dan niet alleen om de auto, maar ook alle diensten eromheen. Zoals huren, leasing, schadeherstel en bijvoorbeeld ook het opladen van voertuigen. Grote ondernemingen breiden bovendien naast de auto uit naar andere vormen van mobiliteit. Door een breed aanbod van diensten rondom het voertuig, verkleint een onderneming zijn kwetsbaarheid en afhankelijkheid van externe partijen en ontwikkelt hiermee een eigen ecosysteem.

De platformeconomie zal ook in mobiliteit een steeds grotere rol spelen. We zien de opkomst van geïntegreerde mobiliteitsplatforms waarin openbaar vervoer, deelauto’s, huurauto’s, fietsen, micromobiliteit en parkeerdiensten samenkomen. Daarbovenop ontstaan nieuwe diensten en abonnementsvormen die we nu zelfs nog niet kunnen voorzien.

Digitalisering in voertuigen versnelt. Denk aan over-the-air updates, vergevorderde ADAS-systemen en andere technologische ontwikkelingen. Voertuigen zijn nu technisch al in staat om autonoom te rijden. Maar wet- en regelgeving, in combinatie met infrastructuur en aansprakelijkheidskwesties, remmen de invoering hiervan. Daardoor zal volledig autonoom rijden op grote schaal nog zeker 10 tot 15 jaar op zich laten wachten.

Digitalisering wordt in het autobedrijf op alle fronten belangrijker. Dat vraagt om gerichte scholing en investeringen in de werkplaats, maar ook om een vergaande digitalisering van de eigen bedrijfsvoering. Data speelt hierbij een centrale rol. Slim gebruik van data verhoogt onder meer de efficiëntie en creëert kansen voor extra omzet in zowel sales als aftersales.

De kracht van AI

De volgende stap is het gebruik van AI-oplossingen. Die kunnen processen automatiseren, klantgedrag voorspellen en besluitvorming verbeteren. Dat is geen luxe: de sector staat onder druk door stijgende arbeidskosten, strengere regelgeving, verduurzaming en toenemende digitalisering. Daarbovenop komt het structurele tekort aan technisch personeel, terwijl elektrificatie, nieuwe mobiliteitsvormen en veranderend consumentengedrag die complexiteit verder vergroten. Ondernemers kunnen AI inzetten om deze uitdagingen het hoofd te bieden.

Lees hoe je kunt versnellen met AI: Van olie en benzine naar algoritmes en AI.

Die digitalisering heeft overigens wel een keerzijde: al die data, connectiviteit en AI maakt bedrijven kwetsbaarder voor cyberrisico’s. Ter bescherming van de continuïteit van het eigen berijf, maar ook bescherming van de consument is van steeds groter belang om bewust te zijn van de risico's, hierop te acteren en daarmee de weerbaarheid van het bedrijf te vergroten.

Elektrificatie neemt de komende jaren vooral bij de zakelijke gebruikers een hoge vlucht. Overheidsbeleid en strengere emissieregels zorgen voor een duidelijke richting: rijden op fossiele brandstoffen wordt steeds duurder. CO2-beprijzing en toegangsbeperkingen voor fossiele voertuigen zetten druk op bedrijven en consumenten om te verduurzamen. Dit vraagt aanpassingsvermogen, zowel van ondernemers als consumenten. De grootste druk wordt opgelegd aan zakelijke rijders.

Rijdende batterijen

Elektrisch rijden draait niet alleen om voertuigen, maar ook om de energie die zij nodig hebben. Energiebeheer wordt dan ook een cruciale factor in mobiliteit. Auto’s ontwikkelen zich tot actieve spelers in het energiesysteem, met toepassingen als Vehicle-to-Grid (V2G), load balancing, verbeterde laadinfra en smart charging. Zo wordt de auto niet langer alleen een vervoermiddel, maar ook onderdeel van de oplossing voor netcongestie.

Voor veel ondernemers krijgt energie een steeds strategischere betekenis. Exploitanten van tankstations moeten nadenken over een ander businessmodel als de behoefte aan fossiele brandstoffen gaat afnemen. Grotere bedrijven kunnen energie juist als kans zien door een rol te spelen in de energievoorziening van voertuigen. Van taxibedrijf tot autoverhuurder en universeel garagebedrijf: energie wordt in de hele sector een vast onderdeel van de bedrijfsvoering. Het is belangrijk om hier tijdig een strategie op te bepalen, gezien het belang alleen verder toe zal nemen.

Wet- en regelgeving vormen een van de krachtigste drivers achter de verduurzaming van mobiliteit. Toegangsbeperkingen, extra belastingen en CO2-beprijzing bepalen steeds meer welke aandrijving en mobiliteitsvorm consumenten kiezen. Door die beprijzing wordt fossiele mobiliteit geleidelijk uit de markt geprijsd. In 2040 zal naar verwachting minstens 50% van het Nederlandse wagenpark aan auto’s en bedrijfswagens emissieloos zijn.

De afgelopen jaren heeft de overheid een wisselend beleid gevoerd rondom verduurzaming. Dit heeft geleid tot onzekerheid bij zowel ondernemers als consumenten. Een direct gevolg hiervan is terughoudendheid bij investeringen, maar ook sterke pieken en dalen in de verkoopmarkt. Een voorbeeld hiervan is het afschaffen van de BPM-vrijstelling op bedrijfswagens. Dit zorgde in 2024 voor een enorme piek in de verkoop van diesel bedrijfswagens. Een ander voorbeeld is de geplande invoering van de pseudo-eindheffing. Deze maatregel houdt in dat werkgevers vanaf 1 januari 2027 extra belasting betalen wanneer zij een niet-volledig elektrische auto inzetten voor hun medewerkers. Naar verwachting zal dit eind 2026 leiden tot een verkooppiek van benzine- en vooral hybride auto's.

Kortom, er zijn de afgelopen jaren veel beleidswijzigingen voorgesteld en doorgevoerd. Deze zorgen samen voor onzekerheid en een instabiele markt voor ondernemers in de mobiliteitssector. De overheid bepaalt daarmee de snelheid van de transitie, maar een stabiel langetermijnbeleid is essentieel voor een gezond investeringsklimaat in de mobiliteitseconomie van de komende jaren.

De hele mobiliteitssector kampt met personeelstekorten. Het slechte nieuws: dit verandert voorlopig niet. De vraag naar zorg-, doelgroep- en recreatief vervoer groeit, en daardoor ook de behoefte aan chauffeurs. In werkplaatsen kunnen digitalisering en elektrificatie het tekort aan technische medewerkers misschien deels verkleinen, maar zeker niet weghalen. Efficiëncy en flexibiliteit zijn te verbeteren, maar veel andere sectoren concurreren om dezelfde schaarse medewerkers doordat het profiel van vooral technische medewerkers steeds meer richting IT verschuift.

De arbeidsproductiviteit moet daarom omhoog. Dit is te bereiken dankzij verregaande digitalisering, robotisering en de inzet van AI, evenals door slimmere processen, betere bedrijfsvoering en de juiste strategische keuzes.

Het wordt steeds belangrijker om aantrekkelijk blijven als werkgever. Arbeidsvoorwaarden moeten meebewegen met de tijd – de nu vaak nog conservatieve voorwaarden volstaan niet meer. Nieuwe generaties vragen om flexibiliteit en andere secundaire voorwaarden, bovenop de (mede door cao) stijgende lonen. Dit zal ook noodzakelijk zijn om het hoge aantal uittreders te beperken. De achterdeur dichthouden is net zo belangrijk als nieuwe mensen binnenhalen.

Dit vraagt om urgente aanpassingen in de bedrijfsvoering. De eerder genoemde ontwikkelingen – digitalisering, AI, nieuwe werkwijzen – kunnen helpen, maar leiden onvermijdelijk tot ingrijpende veranderingen in het bedrijf.