Inhoudsopgave
Dit artikel is onderdeel van:
Sectorvisie industrie: focus op toekomstbestendigheid
Update
De industriesector in feiten en cijfers
De industrie in Nederland bestaat uit de maakindustrie en de procesindustrie. Deze liggen in elkaars verlengde: de procesindustrie maakt grondstoffen die de maakindustrie vervolgens gebruikt om producten mee te maken. Beide hebben hun eigen dynamiek, kansen en uitdagingen op het gebied van verduurzaming, circulariteit en innovatie.
In het kort
Samen heeft de industrie een toegevoegde waarde van € 92 miljard en zijn er 846.000 fte in de sector. Het grootste deel daarvan werkt in de maakindustrie. De industrie in Nederland is verantwoordelijk voor 12,2% van het bbp. Het aandeel van de industrie in de Nederlandse export is aanzienlijk. Voor de meeste industrietakken geldt dat ruim de helft van hun verdiensten worden verdiend met export.
In deze update splitsen we de maakindustrie en procesindustrie en lees je welke ontwikkelingen en trends we daarin zien.
De maakindustrie
In de Nederlandse maakindustrie zitten veel verschillende soorten bedrijven die fysieke producten maken uit grondstoffen en materialen. Van machinebouw en meubelproductie tot kunststofverwerking en metaalbewerking. Deze bedrijven leveren vaak klantspecifieke oplossingen, zoals machines voor de voedselverwerkende industrie. Daarbij genereren ze steeds vaker omzet uit aanvullende services zoals onderhoud, monitoring en digitale ondersteuning.
Met 785.300 fte’s is deze deelsector een van de grootste werkgevers van het land. De maakindustrie is kapitaalintensief: hoogwaardige machines en geavanceerde bewerkingstechnieken zijn belangrijk om concurrerend te blijven. Arbeid is in Nederland relatief duur. Daarom zetten bedrijven sterk in op efficiëntie en kostenbeheersing, ondersteund door digitalisering en automatisering.
“De maakindustrie is een van de belangrijkste pijlers van de Nederlandse economie.”
De sector heeft een sterke internationale positie. De Nederlandse maakindustrie exporteert jaarlijks voor ongeveer € 188 miljard aan goederen van eigen makelij. De sector is dan ook een van de belangrijkste pijlers van de Nederlandse economie, en draagt stevig bij aan onze internationale handelspositie.
Innovatie en IT spelen belangrijke rol
De maakindustrie investeert 6,8% van haar toegevoegde waarde in onderzoek en ontwikkeling (R&D). Dat is veel meer dan het gemiddelde van 1,6% in andere bedrijfstakken. Toch blijft Nederland op dit vlak achter bij koplopers als Duitsland en Zuid-Korea.
Wat opvalt is dat IT steeds meer verweven raakt met de maakindustrie. Slimme machines, digitale tweelingen, voorspelbaar onderhoud en datagedreven productieprocessen maken IT tot een integraal onderdeel van het industriële landschap. Deze digitalisering versterkt niet alleen de innovatiekracht, maar helpt ook bij het behalen van duurzaamheidsdoelen en het omgaan met uitdagingen als netcongestie en grondstoffenschaarste.
“De maakindustrie is een onmisbare motor voor de Nederlandse economie én voor de transitie naar een duurzame toekomst.”
De maakindustrie draagt 7,2% bij aan het bruto binnenlands product en is goed voor een economische waarde van € 54 miljard. Door de combinatie van technologische innovatie, digitalisering en internationale slagkracht is de sector een onmisbare motor voor de Nederlandse economie én voor de transitie naar een duurzame toekomst.
Kansen voor circulariteit
Voor de producten uit de maakindustrie zijn enorm veel verschillende grondstoffen nodig. Deze worden vanuit alle delen van de wereld aangevoerd waarbij de prijs doorslaggevend is Het verduurzamen van deze ketens en het terugdringen van materiaalgebruik staan nog in de kinderschoenen. Gelukkig zijn er wel steeds meer goede voorbeelden van ondernemers die het anders doen. Zoals een bedrijf dat meubels recyclet en opnieuw bekleedt met natuurlijke grondstoffen uit de omgeving.
De procesindustrie
De procesindustrie staat aan de start van alle productieketens en maakt op industriële schaal halffabricaten via (bio)chemische, mechanische en fysische processen. De sector omvat uiteenlopende branches zoals de chemische, farmaceutische en voedingsmiddelenbranche, maar ook de papier- en basismetaalindustrie.
Historisch gezien vestigden bedrijven zich in Nederland vanwege de strategische ligging en de beschikbaarheid van relatief goedkope energie. De sector is zeer kapitaalintensief door de kostbare installaties en productiemiddelen die nodig zijn voor grootschalige productie.
“De procesindustrie moet het voor een groot deel hebben van de export.”
In 2025 zijn er ongeveer 77.000 fte’s werkzaam in de procesindustrie. De procesindustrie draagt voor 5% bij aan het bruto binnenlands product (bbp), wat neerkomt op een economische waarde van ongeveer € 38 miljard.
De sector moet het voor een groot deel hebben van de export. In 2023 werd alleen al voor € 112 miljard aan chemische producten geëxporteerd. In totaal is de procesindustrie goed voor ruim € 150 miljard aan exportwaarde, wat neerkomt op ongeveer 20 tot 25% van de totale Nederlandse goederenexport.
Flinke verduurzamingsopgave
Het grootste gedeelte van de Nederlandse procesindustrie is geconcentreerd in vijf geografische clusters: Zeeland, Limburg, Rotterdam/Moerdijk, het Noorzeekanaalgebied en de Eemshaven. Dit zijn voornamelijk grote, energie-intensieve bedrijven, die in hun productieproces vooral fossiele brandstoffen gebruiken, zoals gas. Daardoor hebben ze een relatief hoge uitstoot van CO2 en andere stoffen. De procesindustrie is dan ook verantwoordelijk voor meer dan 60% de industriële CO₂-uitstoot, die in 2023 nog 58,9 miljoen ton bedroeg.
“Door Europese en nationale wetgeving, komt er een prijskaartje te hangen aan de CO2-uitstoot.”
Het goede nieuws is dat de totale uitstoot daalt, al heeft dit vooral te maken met verminderde productie en niet door schonere processen. De uitstoot moet de komende tijd verder dalen door Europese en nationale wetgeving, waarbij er een prijskaartje hangt aan de CO2-uitstoot. Hoe meer bedrijven uitstoten, hoe meer ze moeten betalen. Ook hebben de clusters een specifieke energieaanpak voor verduurzaming.