Groei door urgentie: defensie-investeringen biedt Nederlandse industrie kansen

Door geopolitieke spanningen is de Europese veiligheidssituatie drastisch veranderd. De oorlog in Oekraïne, spanningen in het Midden-Oosten en toenemende cyberdreigingen zorgen ervoor dat de urgentie om te investeren in defensie groter is dan ooit. Nederland heeft zich, net als de andere NAVO-landen, gecommitteerd aan de NAVO-norm van 3,5% van het bruto binnenlands product (BBP) voor defensie-uitgaven in 2035 (5% inclusief indirecte uitgaven zoals infrastructuur). Voor Nederland betekent dit dat in 2030 de directe uitgaven op 2,7% zullen uitkomen.

Volgens het Mobilizing the Dutch Defense Industry van PwC/Strategy& rapport betekent dit het volgende:

Dat dit kansen gaat opleveren voor de defensie-industrie, beaamt ook Michel van Ierland, managing partner van Unified International. Unified ondersteunt al jaren bedrijven in de defensie-industrie bij aanbestedingen, marktpositionering en compliance. Volgens Van Ierland biedt de opschaling niet alleen een strategische ontwikkelkans, maar vraagt het ook om een bredere inzet van de nationale industriële basis.

Steeds vaker ziet hij dat ook niet-traditionele defensiebedrijven ontdekken hoe hun technologie en capaciteit relevant kunnen zijn voor veiligheidsvraagstukken.

‘Veel bedrijven onderschatten hun eigen relevantie. We hebben in Nederland een enorme industriële basis die vaak niet eens weet dat ze relevant zijn voor Defensie.’ — Michel van Ierland, Unified International.

De ontwikkelingen binnen de defensie-industrie zijn daarmee niet alleen een antwoord op geopolitieke dreiging, maar ook een kans voor de Nederlandse economie. Een groei tot wel 1,5% van het BBP is mogelijk, zoals ook blijkt uit eerder onderzoek van Rabo Research. Daarnaast volgt binnenkort een publicatie over het effect van investeringen in drones op de Nederlandse en Europese economie.

De defensie-industrie maakt een grote omslag. Jarenlang werd er sterk bezuinigd op defensie en de uitgaven gingen vooral naar buitenlandse bedrijven. Nu groeit het besef dat een strategische autonomie noodzakelijk is. Strategische autonomie betekent dat essentiële goederen, diensten en technologieën in eigen land worden geproduceerd of veilig kunnen worden verkregen, zonder afhankelijk te zijn van externe partijen die in tijden van geopolitieke spanningen of crises de toegang kunnen beperken.

De overheid wil sneller kunnen schakelen en zoekt actief naar Nederlandse bedrijven die kunnen bijdragen aan deze versnelling, zoals is vastgelegd in de Defensie Strategie voor Industrie en Innovatie 2025-2029. Van Ierland verwoordt het treffend: ‘Vroeger was er geen geld, maar wel tijd. Nu is er geld, maar geen tijd.’

Ook de rol van Defensie zelf verandert. Defensie verandert van een klassieke afnemer naar een strategische partner in technologie en innovatie. Steeds vaker treedt ze op als launching customer, waarbij innovatie wordt gestimuleerd en bedrijven worden geholpen om producten te valideren en op te schalen. Ook gaan ze actief samenwerkingen aan met het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld via het publiek-private samenwerkingsplatform Defport of Secfund. Een ander voorbeeld is de samenwerking met familiebedrijf VDL. VDL gaat samen met Defensie zijn capaciteiten en faciliteiten inzetten voor defensieproductie in het Limburgse Born. Innovatieve bedrijven kunnen hierdoor in Nederland opschalen.

‘Bij VDL in Born werken we onder andere aan een innovatief defensiecluster dat niet alleen economische groei stimuleert, maar ook bijdraagt aan de versterking van onze nationale en internationale defensiecapaciteiten. Centraal in deze ontwikkeling staat de ambitie om een omgeving te creëren waarin state-of-the-art vaardigheden en competenties worden ontwikkeld voor het bouwen en eventueel ontwikkelen van defensie-gerelateerde producten zoals (onbemande) voertuigen op land, op het water en in de lucht.’ – Tys van de Elk, Directeur VDL MIC.

Kansen voor innovatieve bedrijven

Defensie zoekt dus actief naar nieuwe technologieën en oplossingen die aansluiten op actuele operationele behoeften. Denk aan autonome systemen, sensortechnologie, cyberbeveiliging en energievoorziening. Voor innovatieve bedrijven, zowel start- en scale-ups als bedrijven die veel aan innovatie doen, biedt dit een unieke kans om in samenwerking met Defensie te ontwikkelen, testen en opschalen.

Een treffend voorbeeld is Tective, een scale-up die zelfstandige swarm drones ontwikkelt voor surveillance en terreinbeveiliging. Het bedrijf werkt samen met Defensie om hun technologie in realistische omstandigheden te testen en door te ontwikkelen.

‘Defensie is niet bang om met bedrijven de praktijk in te gaan, en schaalt hierbij mee met de fase waarin de innovatie zich bevindt. Van eerste concept tot implementatie in operationele eenheden. Daar vallen ook field-tests met eindgebruikers onder. Dat helpt ons om sneller te verbeteren en echt operationeel relevant te worden.’ — Mattijs Otten, Tective

Voor innovatieve bedrijven is het belangrijk om vanaf het begin te bouwen aan schaalbaarheid, robuustheid en integratie met bestaande systemen. Defensie kijkt niet alleen naar technologie, maar ook naar leveringszekerheid, betrouwbaarheid en compliance.

Kansen voor bedrijven in de supply chain

Er ontstaan ook kansen voor bedrijven die actief zijn in de supply chain van Defensie. Uit onderzoek van RaboResearch blijkt dat er in Nederland veel bedrijven zijn met capaciteiten die aansluiten op defensiebehoeften. Deze bedrijven kunnen een rol spelen als toeleverancier van subsystemen, componenten of diensten binnen grotere defensieprojecten. Het gaat om een divers palet aan sectoren, bijvoorbeeld:

Een belangrijk deel van deze kansen komt van opdrachten bij grote buitenlandse originele apparatuurfabrikanten, beter bekend als Original Equipment Manufacturers (OEM). Het zijn de OEM’s die de orders vanuit Defensie krijgen (bijvoorbeeld voor onze onderzeeboten, straaljagers of tanks), maar daarbij verplicht zijn om een deel van hun productie of toelevering lokaal in Nederland te organiseren. Dit biedt Nederlandse bedrijven de mogelijkheid om in te stappen als directe (tier-1) of indirecte (tier-2/3) leverancier of middels een joint venture samen te werken met die OEM’s.

‘We zien dat buitenlandse OEM’s steeds vaker lokaal moeten inkopen, bijvoorbeeld via Industriele participatie. Daardoor krijgen Nederlandse bedrijven met de juiste capaciteiten en certificeringen een directe kans om onderdeel te worden van (internationale) defensieprogramma’s.’ — Michel van Ierland, Unified International

Voor bedrijven in de supply chain is het essentieel om hun capaciteiten te koppelen aan concrete subsystemen zoals sensoren, communicatie, engine control of materialen. Daarnaast is het belangrijk om te voldoen aan de eisen van kwaliteit, veiligheid en leveringszekerheid die binnen Defensie gelden.

Defensie werkt met verschillende aanbestedingsvormen: van open tenders tot raamcontracten en innovatie-uitvragen. De doorlooptijd kan lang zijn, maar er zijn ook snellere routes via innovatiechallenges en marktconsultaties. Bedrijven kunnen aanhaken door:

‘Defensie is niet langer een gesloten bastion. Ze zoeken actief naar innovatieve bedrijven die kunnen bijdragen aan operationele slagkracht.’ — Mattijs Otten, Tective

Gevolgen voor je bedrijf als je werkt voor Defensie

Meedoen in de defensie-industrie kan gevolgen hebben voor hoe je je bedrijf organiseert. Defensie stelt hoge eisen aan betrouwbaarheid, veiligheid en leveringszekerheid. Dat raakt je processen, je mensen en je systemen.

Bedrijven die aan Defensie willen gaan leveren, doen er goed aan om te onderzoeken wat er moet gebeuren om aan defensie-eisen te voldoen. Denk aan certificeringen zoals ISO 9001 27001, informatiebeveiliging (ABDO/ABRO), exportregels (ITAR/EAR) en personele screening.

Daarnaast vraagt Defensie om robuuste processen en betrouwbare toeleveranciers. Leveringszekerheid is cruciaal. Soms betekent dat extra voorraad, dual sourcing of het aanpassen van je productieplanning.

Ook je mensen spelen een rol. In sommige gevallen is een veiligheidsverklaring nodig. Dat vraagt om voorbereiding in je HR-processen. Steeds meer bedrijven hebben bovendien beleid voor medewerkers die reservist zijn, zodat zij tijdelijk inzetbaar kunnen zijn voor Defensie. Dit vraagt om flexibiliteit in personeelsplanning en duidelijke afspraken over verlof en inzetbaarheid.

Kortom: actief worden in de defensie-industrie vraagt om voorbereiding, maar er zijn zeker mogelijkheden. Zeker voor bedrijven die al gewend zijn aan hoge kwaliteitseisen en technische precisie.

‘Bedrijven moeten helder hebben waar ze in de keten het verschil maken. Je hoeft geen systeemleverancier te zijn; met een goed onderdeel en een volwassen organisatie kun je een sterke, langdurige positie in de defensieketen bemachtigen’. — Michel van Ierland, Unified International

Ondernemen in de defensiesector vraagt om een sterke financiële basis. De branche kent unieke uitdagingen die direct invloed hebben op cashflow en investeringsbehoeften. Voor innovatieve bedrijven in de defensie-industrie is vaak aanzienlijk risicodragend kapitaal nodig voor R&D-activiteiten. Dat is op zich niet ongebruikelijk voor innovatieve ondernemingen, maar binnen Defensie is het aantal potentiële afnemers beperkt. Dit verkleint de kans op succes, tenzij bedrijven zich richten op ‘dual-use’-innovaties: oplossingen die zowel militaire als civiele toepassingen kennen.

‘De kosten gaan voor de baten uit. Je moet kunnen investeren zonder directe zekerheid.’ — Michel van Ierland, Unified International

Een bijkomende uitdaging is dat Defensie doorgaans pas betaalt na levering en acceptatie. Tendertrajecten zijn bovendien langdurig, waardoor bedrijven zelf moeten voorfinancieren: van ontwikkelkosten en productie tot voorraad en personeel (Zie ook dit bericht in de Volkskrant).

Het aantrekken van financiering was lange tijd een uitdaging voor bedrijven in de defensie-industrie. Ook omdat financiële instellingen en investeerders afstand hielden vanwege zorgen over mogelijke associaties met mensenrechtenschendingen. De veranderende geopolitieke verhoudingen hebben echter geleid tot een omslag. Grote Nederlandse banken staan inmiddels open voor samenwerking met defensiebedrijven. Ook de Europese Investeringsbank (EIB) kan nu investeren in deze sector. Daarnaast zetten diverse partijen zich actief in om innovatieve ondernemingen binnen de defensie-industrie te voorzien van risicodragend kapitaal, zoals SecFund en Keen Ventures.

Tective is een voorbeeld van een innovatief bedrijf dat op deze manier geld heeft opgehaald. Zij waren de eerste die een investering kregen vanuit SecFund. Otten: “In 2019 hoorden we nog: ‘aan defensie branden we onze vingers niet’. Nu is het sentiment totaal veranderd.”

Wel blijft het voor banken en investeerders belangrijk dat er sprake is van een goede businesscase. Dit vraagt ook om duidelijkheid van Defensie, omdat zij vaak duidelijkheid moeten geven over de productafname. Defensie, bedrijven en banken moeten daarom samen optrekken om de opschaling mogelijk te maken.

De defensie-industrie biedt volop kansen, maar vraagt om een andere manier van ondernemen. Voor ondernemers die zich goed voorbereiden, liggen er serieuze groeikansen.

5 tips om te starten

1. Verken waar jouw technologie of product past in de defensieketen.
2. Voor bedrijven met innovatieve producten: zoek een MINDbase van Defensie op in jouw buurt of doe mee aan 1 van de innovatieschallenges van Defensie.
3. Voor bedrijven in de supply chain: bezoek beurzen zoals NEDS (gericht op de Nederlandse Defensie Industrie), de DSEI in Londen of de Eurosatory in Parijs. Maar denk ook aan de industrie vakbeurs Hannover Messe om in contact te komen met OEM’s.
4. Bereid je organisatie voor op defensie-eisen en haal kennis in huis, bijvoorbeeld via Unified International om succesvol mee te kunnen doen aan tenders en gelijktidig te zorgen dat je bedrijfsvoering klaar is.
5. Zoek samenwerking op met consortia en kennisinstellingen.

De Nederlandse defensie-industrie staat aan de vooravond van een ongekende groei. Van innovatieve startups tot gevestigde toeleveranciers: er liggen kansen voor bedrijven die zich goed voorbereiden en begrijpen waar zij in de keten passen. De uitdagingen zijn reëel, van lange aanbestedingstrajecten tot strikte compliance-eisen, maar de markt groeit hard en de overheid zoekt actief naar partners. Voor ondernemers met technische expertise, innovatiekracht en doorzettingsvermogen is dit het moment om kennis te maken met een sector die de komende jaren fors zal uitbreiden.