Veelgestelde vragen over stikstof en Rabobank

Om tot een oplossing voor de stikstofproblematiek in Nederland te komen, richt de overheid zich nu vooral op de agrarische sector. Deze sector kent een relatief hoge uitstoot van stikstof. Rabobank steunt de gestelde doelen van het kabinet, maar pleit wel voor een aanpak waarin alle sectoren – dus ook mobiliteit, industrie en luchtvaart - een bijdrage leveren. Dat is wel zo eerlijk.

De (oorspronkelijke) voorstellen die het kabinet presenteerde op 10 juni, hebben tot veel maatschappelijke onrust en onvrede geleid. Ook bij de (agrarische) klanten van Rabobank. Wij snappen die emotie, want er miste veel perspectief in de plannen van het kabinet. Wat als je als jonge boer het bedrijf van je ouders wil overnemen? Kan dat dan nog wel?

Net als de overheid ziet ook Rabobank dat het huidige landbouwsysteem in Nederland zijn grenzen heeft bereikt: we moeten de natuur beschermen en boeren helpen met de omslag naar duurzame landbouw. We steunen daarom de doelen van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 met 50% te verminderen.

Om de doelen te realiseren, is voor de landbouwsector een helder beleid nodig, waarin zowel de doelen voor stikstof en natuur staan, als voor waterkwaliteit, bodem en klimaat. We weten dat de sector de afgelopen jaren met behulp van innovaties al substantieel heeft bijgedragen aan het verminderen van de belasting op natuur en klimaat, maar zien ook dat meer nodig is. Er moet een grote verandering in de agrarische sector op gang worden gebracht. Als land zullen we samen moeten komen tot een herinrichting van het platteland. Een herinrichting die recht doet aan kwaliteit van leven.

Iedereen moet daarbij een steentje bijdragen: de overheid, boeren, ketenpartners, andere sectoren provincies, natuurorganisaties en financiële instellingen. Als coöperatieve bank en belangrijke financier van de agrarische sector staat Rabobank klaar om bij te dragen. We staan onze agrarische klanten bij, zeker nu de uitdagingen groter zijn dan ooit. Dit doen we door moeilijke, maar belangrijke gesprekken te voeren en met de inzet van werkbare financiële oplossingen voor klanten.

Agrarische ondernemers zullen de komende tijd voor moeilijke, maar belangrijke keuzes staan. Rabobank gaat haar klanten zo goed als mogelijk bijstaan in de keuze voor het bedrijfsmodel dat het beste past, zodat we de boer en de natuur helpen. Of het nu gaat om piekbelasters, boeren die willen omschakelen of boeren die verplaatsen. Dat doen we bijvoorbeeld met maatwerkfinancieringen en rentekortingen voor boeren die verduurzamen of omschakelen naar biologisch of een stoppersregeling die boeren ondersteunt bij de afbouw van hun bedrijf. Rabobank pleit voor heldere kaders, bijvoorbeeld als het gaat om vergunningen of de juridische borging van innovaties, en vraagt daar aandacht voor bij de overheid. Alleen dan kunnen wij onze rol als financier goed vervullen en ons kennis en netwerk op de juiste manier inzetten.

Rabobank brengt duurzaamheidsprestaties van klanten in beeld met behulp van de duurzaamheidsmatrix. Met dit inzicht kan Rabobank een prijsmodel hanteren waarin duurzame koplopers korting krijgen en niet duurzame activiteiten financieel ontmoedigd en belast worden.

Financieringsoplossingen voor de individuele boer
Duurzame melkveehouders krijgen bij Rabobank een rentekorting en binnenkort geldt dit ook voor andere sectoren, zoals de akkerbouw, varkens- en pluimveehouderij en tuinbouw. Met behulp van onze Groenfinanciering of Impactlening is het mogelijk te financieren met lagere financieringslasten. Agrarisch ondernemers die willen omschakelen, ondersteunen we vanuit onze expertteams. Bijvoorbeeld met gerichte kennis over de biologische landbouw of over het produceren voor duurzame keurmerken of concepten. Deze ondernemers kunnen gebruikmaken van de omschakellening, die we in samenhang met het Investeringsfonds Duurzame Landbouw van de overheid aanbieden, omdat zij een periode minder inkomen hebben als ze omschakelen van gangbaar naar biologisch of een ander keurmerk. Tijdens de omschakelperiode komen ze in aanmerking voor speciale, gunstigere voorwaarden.

Gezamenlijke oplossingen voor alle boeren
Naast individuele oplossingen voor ondernemers werkt Rabobank samen met ketenpartners aan initiatieven die bijdragen aan een duurzamer productieproces, zoals de ontwikkeling van de Biodiversiteitsmonitor. Dit meetinstrument versterkt de positie van boeren omdat het ze in staat stelt vast te leggen wat hun bijdrage is aan het verbeteren van de biodiversiteit; een randvoorwaarde om er een rentekorting aan te koppelen. De gegevens uit de Biodiversiteitsmonitor verwerkt Rabobank in de duurzaamheidsmatrix. Rabobank is ook betrokken bij de ontwikkeling Grondcoöperatie Rijkdom, een financieringsinstrument waarmee boer en burger kunnen samenwerken aan herstel van de natuur en sterke landbouw. Ook zijn er voorbeelden waarbij Rabobank een initiërende rol heeft, zoals bij Open Bodemindex of Waardecreatie in Ketens (WiK). Deze laatste richt zich op de samenwerking tussen verwerkers, boeren, tuinders en supermarkten om het verdienmodel van boeren te verbeteren.

Rabobank kan zich vinden in de aanbevelingen die in het rapport van Remkes staan. Sterker nog, een aantal aanbevelingen komt overeen met de suggesties die Rabobank deed naar aanleiding van de kabinetsplannen van 10 juni. Het rapport van Remkes is een belangrijke stap voor boer, natuur en de samenleving. Het vormt een beginpunt voor het gesprek over een werkbare oplossing van het stikstofprobleem, zodat Nederland weer van het slot af kan. De volledige reactie van Rabobank lees je op Reactie Rabobank op het rapport van Remkes: een belangrijke stap naar perspectief voor boer en natuur.

Op 25 november is het kabinet met vier brieven verder ingegaan op de stikstofproblematiek en de toekomst van de landbouw. Rabobank is enerzijds blij met de brieven, ze bieden namelijk iets meer perspectief voor de agrarische sector en de natuur. Tegelijkertijd ziet Rabobank dat de brieven voor de individuele boer nog niet tot meer duidelijkheid leiden: wat kan straks waar en hoe ziet de toekomst van mijn bedrijf eruit? Doordat die vragen onbeantwoord blijven, blijven boeren in onzekerheid.

Wat staat er in het kort in de brieven? Het kabinet erkent nu ook de industrie als piekbelaster. Dat is wel zo eerlijk. Daarnaast komt het kabinet naast doelen voor stikstof, ook met doelen voor klimaat, waterkwaliteit en de bodem. Dat is belangrijk, want al deze grote uitdagingen wil je tegelijkertijd aanpakken. Tot slot presenteert het kabinet binnenkort de vrijwillige uitkoopregeling van piekbelasters. Dat biedt meer perspectief voor een aantal boeren en de natuur.

In de plannen mist nog wel duidelijkheid voor de ondernemers die willen blijven boeren. Landbouwminister Piet Adema pleit gelukkig voor een goed verdienmodel voor de boer. Maar voor veel boeren blijft het onduidelijk wat het kabinetsbeleid voor hen individueel betekent. Dat geldt zeker voor de boeren die al sinds 2019 wachten op een beloofde vergunning van de overheid (PAS-melders) en die nu met handhaving te maken krijgen.

De plannen worden verder uitgewerkt in het Landbouwakkoord, dat in het voorjaar rond moet zijn. Het kabinet gaat hiervoor in gesprek met boeren, met natuurorganisaties en ketenpartijen, waaronder ook banken. Rabobank staat klaar om de boeren in transitie te ondersteunen.

Rabobank is blij dat het kabinet het rapport van Remkes ook omarmt. Het kabinet schetst in zijn reactie een aantal belangrijke vervolgstappen die weer meer duidelijkheid bieden voor boer en natuur. Ook voor Rabobank en onze agrarische klanten is dat van belang. Het kabinet wil snel aan de slag. Dat doet het – op advies van Remkes – door met de betrokken partijen in de agrarische sector zoveel als mogelijk samen te werken. De eerste gesprekken van het kabinet met agrarische organisaties hebben al plaatsgevonden. Het doel is om op twee terreinen snel resultaten te bereiken: de herinrichting van het landelijke gebied en het Landbouwakkoord. Het kabinet heeft als doel om in het eerste kwartaal van 2023 een Landbouwakkoord te bereiken, waarin staat hoe we in Nederland met elkaar een systeem van kringlooplandbouw kunnen realiseren. Dat moeten concrete plannen worden voor minimaal de komende twintig jaar. Rabobank denkt graag mee met alle betrokken partijen, zoals boeren, supermarkten en natuurorganisaties, om dit Landbouwakkoord vorm te geven.

Rabobank ziet perspectief voor de veehouderij in Nederland, al zullen de perspectieven per regio behoorlijk verschillen. In de toekomst zullen er minder boeren en minder dieren in Nederland zijn. In bepaalde gebieden zal een (veel) extensievere vorm van (melk)veehouderij zijn, zodat we daar de natuur beschermen. Ook zal er op bepaalde plekken ruimte zijn voor hoogproductieve bedrijven. Verder verwachten wij dat er boeren zijn die meer in gaan zetten op verbreding door zorg, horeca of recreatie onderdeel te maken van het verdienmodel. Kortom: er blijft perspectief voor de veehouderij, maar regionaal zullen er grote verschillen ontstaan.

Vanaf het eind van de 19e eeuw is Rabobank verbonden met de boeren en tuinders in ons land. Het na de Tweede Wereldoorlog geïntroduceerde Europese landbouwbeleid, waarbinnen ook Rabobank heeft geopereerd, was lang gericht op veel en goedkoop voedsel produceren. De keerzijde van dit systeem is dat het de grenzen heeft overschreden van wat onze natuur en het klimaat aankan. We weten dat de sector de afgelopen jaren met behulp van innovaties al substantieel heeft bijgedragen aan het verminderen van de belasting op natuur en klimaat, maar het is nog niet genoeg. Als coöperatieve bank staat Rabobank haar klanten bij in de verandering die nu voorligt. Het verleden laat zien dat de sector over veel verandervermogen en veerkracht beschikt, wat vertrouwen geeft naar de toekomst.

Dat zou heel onverstandig zijn en bovendien: het kan niet. Onze spaarders en klanten, maar ook de toezichthouders, verwachten dat een bank betrouwbaar en stabiel is. Het afschrijven van gezonde leningen draagt daar niet aan bij.

Tegen eigenaren van woningen in een wijk die door bijvoorbeeld overheidsingrijpen tegen de vlakte gaat, zeggen we ook niet ‘helaas kunt u hier niet meer wonen, de bank lost het wel op met uw hypotheek, dat geld krijgt u gewoon terug’. Dat is namelijk het spaargeld van onze klanten en investeerders, die verwachten dat we daar zorgvuldig mee omgaan. Van de overheid mag daarom een compensatieregeling verwacht worden, passend bij de ingrijpende maatregelen die ze treft.

Kortom, schulden kwijtschelden: nee. Onze rol pakken om boeren te helpen, of ze nu willen stoppen, omschakelen of verplaatsen: ja. Graag zelfs. Want zo werken we aan perspectief voor de boer én voor de natuur.